Vapen populair bij jongeren: Prof maakt zich grote zorgen: "Zoveel mogelijk verslaafden maken"

Er zijn nu meer vapers onder de jongeren dan er tien jaar geleden rokers waren. "Tien jaar geleden rookte ongeveer een kwart van de jongeren, nu heeft bijna de helft van de jongeren al gevapet."

"Eén op de vijf jongeren tussen 15 en 24 jaar vapet nu regelmatig. Jongeren beginnen ook veel jonger te vapen dan de leeftijd waarop jongeren vroeger begonnen te roken."

Is vapen even schadelijk als roken?

Professor Filip Lardon, die kankeronderzoek verricht en al jarenlang het vapen bij jongeren onderzoekt, was te gast in de VTM Nieuwsstudio. Hij beantwoordde enkele prangende vragen over vapen.

Zoals: is vapen even schadelijk als roken? "Vooralsnog kunnen we dat niet zeggen. De sigaret blijft toch wel het meest dodelijke product dat we kunnen gebruiken. Alleen in België vallen elk uur twee doden door het roken."

Vapen is hype bij jongeren

"De vape is op de markt gezet als een minder schadelijk alternatief. Maar we komen daar stilaan wat op terug. Het blijft een hele cocktail van chemicaliën. En we zien nu vooral dat het bij jongeren zo'n hype is, dat laten de recente cijfers van Sciensano, van VAD en Stichting tegen Kanker zien."

"En dat verontust ons heel erg. Dat er zoveel jongeren, tot zelfs kinderen toe, met die vapes bezig zijn. Met nicotine, wat behoort tot de drie meest verslavende drugs ter wereld."

Wat gebeurt er als je vapet?

"De vloeistof die verdampt wordt in de vape bevat een hele grote groep van chemicaliën die toxisch kunnen zijn voor de longen, de hersenen en de hart- en bloedvaten. Weliswaar minder dan bij een tabakssigaret, maar de combinatie met nicotine is heel ernstig, wat het is een heel verslavende drug, en zeker bij jongeren, zeker bij -15-jarigen."

"Nicotine veroorzaakt zowel bij volwassenen als bij kinderen een soort dopamineboost in de frontale cortex in de hersenen. Daar zit ons beloningscentrum. Dus je wordt als het ware beloond als je nicotine toegediend krijgt."

Concentratieproblemen op latere leeftijd

"Maar we hebben bij jongeren van onder de 15 jaar is dat beloningscentrum nog in volle ontwikkeling en in volle programmatie. En als we bij die jongeren nicotine in hoge hoeveelheden gaan toedienen aan de hersenen, is er heel wat risico dat er een soort foute programmatie gaat gebeuren. Dat die jongeren later op een andere manier, op een minder snelle manier beloond worden, dat ze concentratieproblemen zullen krijgen. Bovendien is het verslavend effect bij jongere hersenen nog veel hoger."

"Dus als die kinderen van 12, 13, 14 jaar beginnen vapen dan zullen ze dat ook nog doen wanneer ze 15, 16, 17 jaar worden, en dat zagen we niet bij het roken."

Zijn vapes zonder nicotine minder schadelijk?

"Je zal ten eerste al heel, heel hard moeten zoeken om vapes zonder nicotine te vinden. Want die worden heel weinig op de markt gebracht omdat ze natuurlijk niet verslavend zijn. Het is echt een malafide verdienmodel dat de tabaks- en vape-industrie hebben opgezet. Ze willen natuurlijk zoveel mogelijk jongeren verslaven."

"Op de illegale markt hebben we al vapes gezien die het nicotine-equivalent van 400 sigaretten bevatten. In één vape. Dus het is de bedoeling om zo snel mogelijk te verslaven."

Als je dan toch een vape vindt zonder nicotine, dan zal die effectief minder verslavend zijn. Maar de gewoonte ontstaat, je krijgt een lekkere smaak binnen, en die gewoonte zal heel snel overgaan op een vape met nicotine. Maar we zien in de enquêtes dat bijna alle jongeren meteen een vape met nicotine gebruiken."

Worden vapes met smaakjes afgeschaft?

De Hoge Gezondheidsraad adviseert om de vapes met smaakjes af te schaffen, en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke wil daar ook werk van maken. "Dat is een mogelijke oplossing. Ik heb zelf de werkgroep binnen de Hoge Gezondheidsraad voorgezeten, dus ik heb mee de minister geadviseerd."

"Ik moet zeggen dat de experten het er niet helemaal over eens waren. Een aantal zeiden: laten we toch enkele van de 7.000 bestaande smaakjes behouden, voor de verstokte rokers die willen stoppen met roken en het alleen maar kunnen met een vape met aardbeismaak."

"Anderzijds moet je kijken naar de jongeren. Als er intussen smaakjes circuleren van 'suikerspin', 'pannenkoek' en 'oma's appeltaart',  dan wordt het echt kindvriendelijk, en zelfs kindverleidelijk. Dan denk ik dat je meteen de harde knip moet doen en zeggen: sorry, maar we moeten onze jongeren beschermen en die smaakjes weghalen."

"Of het gaat helpen? Dat kan alleen maar als je de zwarte markt en de online markt even hard aanpakt. Want in Nederland is er sinds 1 januari 2024 een smaakjesverbod. Daar zien we nog steeds smaakjes circuleren, die van de illegale markt komen, en waar vaak nog veel meer kwalijke chemicaliën in zitten."

"Anderzijds zie je in Nederland wel dat het aantal vapers toch gedaald is. 30% vapet minder, 20% is gestopt."

Is vapen een goede manier om te stoppen met roken?

"Het is geweten dat heel wat vapers na een tijd vapen zowel gaan roken als vapen, dat raden we helemaal af. Door tabakologen wordt vapen niet gezien als het ideale rookstopmiddel. Maar het is een manier."

"Als ik op straat een volwassen persoon zie vapen, denk ik vaak: oef, die rookt tenminste niet, die zit straks niet bij ons in de behandelkamer."

Lees ook: "Roken binnen 20 jaar uitroeien" - Professor neemt duidelijk standpunt in

 "Je moet eigenlijk stoppen met alles"

"Als we kinderen zien vapen denken we: die worden heel erg verslaafd. En binnen een aantal jaren zal dat nefast zijn voor de longen en voor de hersenen."

"Als rokers echt niet anders kunnen stoppen dan via de vape, zou ik zeggen: ga dan naar de vape. Maar alsjeblieft, bouw ook die vape later af. Want een vape wordt vaak veel chronischer gebruikt, wordt veel makkelijker gebruikt. En de longen van vapers worden op veel een chronischere manier blootgesteld, aan weliswaar minder schadelijke hoeveelheden. Dus het is echt niet dé oplossing. Je moet eigenlijk stoppen met alles."